Trong những năm gần đây, trí tuệ nhân tạo (AI) đã khẳng định mình là một công cụ mạnh mẽ trong nhiều lĩnh vực, từ y tế đến giải trí. Tuy nhiên, một trong những lĩnh vực mà tác động của nó là chuyển mình mạnh mẽ nhất – và cũng thường ít được bàn luận – chính là khả năng tiếp cận. Đối với những người khiếm thính và nghe kém, AI đã mở ra những cánh cửa mà lâu nay vẫn luôn đóng chặt.

Dưới đây là lời chia sẻ của tác giả Sabrina de Andrade

“Là một người điếc câm, tôi theo dõi sát sao những đổi mới công nghệ nhắm đến việc tiếp cận nghe, và tôi có thể nói rằng trí tuệ nhân tạo đã trở thành một người bạn đồng hành quan trọng trong việc vượt qua các rào cản giao tiếp và cuộc sống hàng ngày. Mỗi công cụ mới được ra mắt, tôi cảm thấy chúng ta lại gần hơn một bước với một thế giới mà sự hòa nhập không chỉ là một lời hứa, mà là một thực tế rõ rệt.

Giao tiếp là thách thức chính Đối với nhiều người khiếm thính hoặc nghe kém, giao tiếp trong môi trường chủ yếu là lời nói là một trong những khó khăn lớn nhất. Mặc dù đã có những tiến bộ trong việc sử dụng Libras (Ngôn ngữ ký hiệu Brazil) và phụ đề trong các sản phẩm nghe nhìn, vẫn còn một khoảng cách đáng kể trong các tình huống tương tác trực tiếp, chẳng hạn như trong môi trường công sở, trong các cuộc họp, lớp học hoặc thậm chí là những cuộc trò chuyện không chính thức.

Việc thiếu phụ đề tự động và sự vắng mặt của các phiên dịch viên trong hầu hết các địa điểm công cộng khiến cuộc sống hàng ngày của nhiều người trở nên phức tạp hơn. Là một người điếc câm, các thiết bị trợ thính công nghệ cao lẽ ra phải đáp ứng được nhu cầu, tuy nhiên, trong cuộc sống hàng ngày, tôi vẫn phải dựa vào việc đọc khẩu hình và sự hỗ trợ của các công nghệ để tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao tiếp khi đối mặt với sự thiếu sót trong khả năng tiếp cận hành vi (người nói chuyện mà không đối diện, không nhìn vào mắt nhau, nói nhỏ, nói nhanh, tay che miệng, không phát âm rõ ràng). Chính ở đây trí tuệ nhân tạo đóng một vai trò quan trọng.

Các công cụ AI hỗ trợ giao tiếp trong những năm gần đây, một số công cụ sử dụng AI đã được phát triển để làm cho việc giao tiếp trở nên dễ tiếp cận hơn đối với người khiếm thính. Một số trong số chúng đã trở thành một phần trong cuộc sống hàng ngày của tôi và của nhiều người khiếm thính khác.

Phụ đề tự động trong các cuộc họp trực tuyến Với sự phổ biến của làm việc từ xa, các nền tảng như Google Meet, Microsoft Teams và Zoom đã triển khai chức năng phụ đề tự động theo thời gian thực. Chức năng này sử dụng AI để chuyển lời nói của người tham gia thành văn bản gần như ngay lập tức, đảm bảo rằng những người khiếm thính hoặc nghe kém có thể theo dõi các cuộc họp mà không bỏ lỡ bất kỳ chi tiết quan trọng nào.

Theo kinh nghiệm của tôi, phụ đề tự động đã thay đổi cuộc chơi! Bất cứ ai sống cùng một người khiếm thính như tôi sẽ nhận thấy chúng tôi quan sát rất kỹ, phản xạ tốt và luôn giữ mắt nhìn vào một điểm, như thể chúng tôi luôn phân tích điều gì đó. Điều này là bởi vì não bộ của chúng tôi đang xử lý rất nhanh những gì chúng tôi nghe được, trong khi chúng tôi nhanh chóng tự hỏi liệu đó có phải là những gì chúng tôi nghe, và cùng lúc đó một câu khác lại đến, (ôi chao) và trong suốt cuộc trò chuyện, khi một câu trả lời từ người điếc câm đôi khi lại đến muộn một chút.

Một điều thú vị mà tôi thích chia sẻ và cũng dễ nhận thấy trong các bản phụ đề tự động là, trong tiếng Bồ Đào Nha, ngôn ngữ mẹ đẻ của tôi, tôi thấy khó khăn hơn trong việc tiếp cận hành vi so với tiếng Tây Ban Nha, một ngôn ngữ tôi đã học và có trình độ thông thạo cao. Điều này là do cách cấu trúc câu ngữ pháp và sự diễn giải âm thanh của câu. Trong tiếng Bồ Đào Nha có sự nối và phát âm rất nhanh, trong khi trong tiếng Tây Ban Nha, nhờ vào vị trí ngữ pháp, ngay cả trong những phần nghìn giây, có thể dễ dàng tôn trọng khoảng nghỉ giữa các câu hơn. Và điều này chỉ những người trải qua mới hiểu được!

Tuy nhiên, quay lại câu chuyện. Trước đây, tôi thường bỏ lỡ rất nhiều thông tin quan trọng trong các cuộc họp trực tuyến, phải nhờ đồng nghiệp gần gũi gửi tóm tắt hoặc đến trò chuyện lại về các điểm chính của cuộc họp để xem tôi có thể nghe hết không. Bây giờ, tôi có thể theo dõi các cuộc trò chuyện trong các cuộc họp trực tuyến theo thời gian thực, tham gia tích cực và có cơ hội đóng góp hiệu quả hơn. Và ở đây lại có một điểm chú ý trong thế giới doanh nghiệp về sự phát triển nghề nghiệp, khi nói đến những nhân viên khiếm thính và khiếm thị đôi khi không có cơ hội tiếp thu cuộc trò chuyện, và do đó không có cơ hội đóng góp ý tưởng cho dự án.

Mặc dù vẫn còn chỗ để cải thiện, chẳng hạn như độ chính xác của phụ đề trong môi trường có tiếng ồn nền hoặc giọng điệu khu vực, những tiến bộ này đã rất đáng chú ý và phản ánh sức mạnh của AI trong việc dân chủ hóa quyền truy cập thông tin.

Ứng dụng chuyển văn bản trực tiếp, một công cụ đã cách mạng hóa cuộc sống của những người khiếm thính là việc sử dụng các ứng dụng chuyển văn bản trực tiếp. Các công cụ như Ava, Otter.ai và Live Transcribe (của Google) sử dụng AI để chuyển lời nói thành văn bản trong môi trường thực tế, giúp người khiếm thính theo dõi cuộc trò chuyện qua điện thoại di động.

Những ứng dụng này đặc biệt hữu ích trong các tình huống hàng ngày, chẳng hạn như cuộc hẹn với bác sĩ, lớp học hoặc thậm chí là các buổi gặp gỡ xã hội. Đúng là một số ứng dụng chưa có sẵn tại Brazil! Gần đây vào tháng 4 năm 2024, tôi đã có một chuyến đi đến châu Âu và tại một hội nghị, tôi đã sử dụng Ava để theo dõi bài giảng, ngay cả trong môi trường ồn ào, với nhiều người nói chuyện cùng lúc, tôi vẫn có thể hiểu được nội dung bài giảng, điều này mang lại cho tôi một trải nghiệm học tập đầy đủ không có rào cản.

Trí tuệ nhân tạo trong việc dịch Libras tại Brazil Bên cạnh việc phụ đề tự động và các ứng dụng chuyển văn bản, AI cũng đang tiến bộ trong lĩnh vực dịch máy ngôn ngữ ký hiệu Libras. Những dự án sáng tạo, như Hand Talk, sử dụng trí tuệ nhân tạo để dịch văn bản và lời nói thành ngôn ngữ ký hiệu Brazil.

Hand Talk, ví dụ, có một avatar kỹ thuật số giúp phiên dịch và dịch nội dung, giúp người khiếm thính giao tiếp qua ngôn ngữ ký hiệu dễ dàng tiếp cận thông tin trên các trang web, video và thậm chí tại các địa điểm công cộng. Công nghệ này không chỉ thúc đẩy sự hòa nhập, mà còn củng cố sự hiện diện của Libras như một ngôn ngữ chính thức, mở rộng phạm vi và độ phổ biến của nó.

Là một người điếc câm, tôi nhận thấy tầm quan trọng của việc trân trọng ngôn ngữ ký hiệu, dù giao tiếp chính của tôi là qua lời nói. Sự đa dạng của các công cụ xây dựng các con đường tiếp cận, khi cho phép mỗi người khiếm thính chọn giải pháp phù hợp nhất với mình, khiến việc tiếp cận trở nên cá nhân hóa hơn, điều này chỉ có thể đạt được nhanh chóng nhờ vào sự tiến bộ của công nghệ!

Trí tuệ nhân tạo và Trợ lý ảo Một lĩnh vực khác mà AI đã nổi bật là phát triển trợ lý ảo, chẳng hạn như Alexa (Amazon), Google Assistant và Siri (Apple). Trong khi các trợ lý này ban đầu được thiết kế để trả lời lệnh thoại, nhiều trợ lý hiện nay có thể tương tác qua văn bản.

Sự phát triển này đặc biệt có lợi cho người khiếm thính, vì nó cho phép họ điều khiển các thiết bị trong gia đình, lên lịch công việc và thậm chí tra cứu thông tin mà không cần phải nghe hoặc nói. Ví dụ, bây giờ chúng ta có thể gửi lệnh văn bản đến Alexa (Amazon), điều khiển đèn, báo thức và các thiết bị khác, giúp cuộc sống của một người khiếm thính trở nên tiện lợi và hiệu quả hơn.

Những tiến bộ trong lĩnh vực sức khỏe thính giác AI cũng đang thúc đẩy những tiến bộ đáng kể trong lĩnh vực sức khỏe thính giác. Những chiếc máy trợ thính được trang bị AI, chẳng hạn như Oticon More, Phonak Paradise, và Hansaton Fokus mà tôi sử dụng, có thể tự động điều chỉnh mức độ âm thanh tùy theo môi trường của người dùng.

Những thiết bị này sử dụng AI để phân biệt giữa các loại tiếng ồn khác nhau, ưu tiên lời nói và giảm tiếng ồn không mong muốn. Một số chức năng được điều chỉnh tự động và một số khác có thể được điều chỉnh qua ứng dụng trên điện thoại thông minh, và trong khía cạnh này, các điện thoại thông minh của Apple vẫn có những lựa chọn tốt hơn so với điện thoại Android.

Bất kể có sự điều chỉnh bổ sung qua điện thoại thông minh, tính năng AI này trong các thiết bị trợ thính mang đến trải nghiệm nghe tự nhiên và ít căng thẳng hơn, giảm thiểu sự mệt mỏi thể chất khi người khiếm thính phải căng cơ thể để cố gắng gửi âm thanh qua tai, giúp việc giao tiếp ở những nơi đông người trở nên dễ dàng hơn.

Lần đầu tiên tôi sử dụng một chiếc máy trợ thính được trang bị AI, tôi cảm nhận được sự khác biệt rõ rệt về độ rõ của âm thanh. Trong môi trường đông đúc, như nhà hàng hay sự kiện, công nghệ này giúp lọc các cuộc trò chuyện và giảm tác động của tiếng ồn bên ngoài, điều mà những chiếc máy trợ thính thông thường không phải lúc nào cũng làm được.

Mặc dù đã có những tiến bộ này, khả năng tiếp cận kỹ thuật số vẫn còn gặp phải một số thách thức. Nhiều công cụ AI phụ thuộc vào kết nối internet, điều này có thể hạn chế khả năng truy cập ở những khu vực nông thôn hoặc các khu vực có cơ sở hạ tầng kém. Bên cạnh đó, độ chính xác của phụ đề và các bản dịch tự động vẫn còn khác biệt, đặc biệt là trong những ngôn ngữ ít phổ biến hoặc có nhiều phương ngữ.

Một điểm quan trọng khác là cần có sự đại diện lớn hơn. Để AI tiếp tục phát triển theo cách bao hàm, việc những người khiếm thính và nghe kém tham gia tích cực vào việc phát triển công nghệ này là rất cần thiết, mang đến những góc nhìn thực tế và nhu cầu hàng ngày của họ.

Trí tuệ nhân tạo đang đóng một vai trò chuyển mình trong cuộc sống của những người khiếm thính và nghe kém, mang đến những giải pháp sáng tạo giúp giao tiếp dễ dàng hơn và tạo ra sự độc lập lớn hơn. Từ phụ đề tự động đến trợ lý ảo và máy trợ thính thông minh, mỗi bước tiến là một bước gần hơn đến một thế giới hòa nhập. Là một người điếc câm, tôi nhìn nhận AI như một người bạn đồng hành mạnh mẽ, có thể phá vỡ các rào cản và mở ra những con đường mà trước đây dường như không thể vượt qua. Tương lai của sự tiếp cận đang được hình thành bởi những công nghệ này, và chúng ta có vai trò tiếp tục khuyến khích và tham gia vào quá trình này, đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau trong cuộc cách mạng kỹ thuật số.

Nguồn: https://www.telefonica.com/en/communication-room/blog/artificial-intelligence-transforming-lives-hearing-impaired-hard-hearing-people/